Przegląd prac przygotowawczych podjętych przez Europejski Instytut Walutowy

Artykuł 117 (dawniej: art. 109 f) Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską (zwanego dalej „Traktatem”) powierzył Europejskiemu Instytutowi Walutowemu („Instytutowi”) zadanie określenia ram regulacyjnych, organizacyjnych i logistycznych niezbędnych dla realizacji zadań trzeciego etapu Unii Gospodarczej i Walutowej (UGW) przez Europejski System Banków Centralnych (ESBC), na który składają się Europejski Bank Centralny (EBC) oraz krajowe banki centralne (KBC) państw członkowskich UE. Instytut miał przedstawić opracowane rozwiązania do decyzji EBC w dniu jego powstania. Jednym z głównych zadań Instytutu było więc przygotowanie gruntu dla ESBC, tak by ESBC był w stanie prowadzić działalność z dniem rozpoczęcia trzeciego etapu.

Zgodnie z mandatem określonym w Traktacie, Instytut podjął się w szczególności:

• przygotowania wachlarza instrumentów i procedur prowadzenia wspólnej polityki pieniężnej przyszłego obszaru euro oraz analizy możliwych strategii polityki pieniężnej;
• wspierania harmonizacji procesów gromadzenia, kompilacji i dystrybucji odpowiednio zdefiniowanych danych obszaru euro w zakresie statystyki pieniężnej i bankowej, bilansu płatniczego oraz innych danych finansowych;
• opracowania ram dla realizacji operacji walutowych oraz utrzymywania i zarządzania oficjalnymi rezerwami walutowymi państw członkowskich należących do obszaru euro;
• wspierania sprawnego funkcjonowania transgranicznych transakcji płatniczych i rozliczeń papierów wartościowych w celu wspierania integracji rynku pieniężnego obszaru euro, zwłaszcza poprzez rozwinięcie infrastruktury technicznej (system TARGET) obsługującej płatności transgraniczne w euro, tak by przebiegały one równie sprawnie jak płatności krajowe;
• przygotowania banknotów euro, w tym specyfikacji projektowych i technicznych.

Z myślą o dalszych przygotowaniach do powstania ESBC i zgodnie ze Statutem Europejskiego Systemu Banków Centralnych i Europejskiego Banku Centralnego („Statut”), stanowiącego załącznik do Traktatu, Instytut podjął się również następujących zadań:

• opracowania ujednoliconych zasad i standardów rachunkowości, które umożliwiłyby skonstruowanie skonsolidowanego bilansu ESBC dla celów sprawozdawczości wewnętrznej i zewnętrznej;
• uruchomienia niezbędnych systemów informatycznych i komunikacyjnych wspierających funkcje operacyjne i dotyczące polityki prowadzonej w ramach ESBC;
• określenia, w jaki sposób ESBC mógłby uczestniczyć w kształtowaniu polityki właściwych władz nadzoru, by wspierać stabilność instytucji kredytowych i całego systemu finansowego.

Instytut pomagał również w przygotowaniu krajowych i wspólnotowych aktów prawnych dotyczących przejścia do trzeciego etapu, m.in. przepisów dotyczących zagadnień monetarnych i finansowych, w tym statutów krajowych banków centralnych.

Ponadto Instytut współpracował z innymi organami UE w przygotowaniach do trzeciego etapu. W szczególności Instytut przedstawiał – bądź to na mocy wymogów Traktatu, bądź na wniosek Rady Europejskiej, raporty w sprawie:

• scenariusza wprowadzenia wspólnej waluty;
• współpracy w zakresie polityki pieniężnej i kursowej pomiędzy obszarem euro a innymi krajami UE;
• postępów w realizacji przez państwa członkowskie UE warunków koniecznych do uczestnictwa w Unii Gospodarczej i Walutowej (konwergencja gospodarcza i prawna).

Zgodnie ze statutowymi wymogami, Instytut regularnie informował o postępach swych prac przygotowawczych, przede wszystkim w czterech raportach rocznych za lata 1994-1997. Ponadto w styczniu 1997 r. Instytut opublikował raport, w którym przedstawiony został zarys specyfikacji ram operacyjnych ESBC w zakresie prowadzenia wspólnej polityki pieniężnej, zgodnie z wymogiem Traktatu, iż ramy takie powinny zostać określone najpóźniej do 31 grudnia 1996 r. Trzykrotnie opublikowano osobne raporty na temat postępów konwergencji. Szereg specjalistycznych publikacji wydanych przez Instytut obejmował tematy z dziedziny polityki pieniężnej, polityki walutowej, systemów rozliczania płatności i papierów wartościowych, statystyki, banknotów oraz przejścia na euro. Lista dokumentów opublikowanych przez Instytut znajduje się w dziale „Archiwum EIW – Publikacje”.

EBC przejął od Instytutu obszerny zbiór prac koncepcyjnych, projektowych i wdrożeniowych, wraz ze wszystkimi dokumentami wewnętrznymi na temat prac przygotowawczych zrealizowanych przez Instytut z pomocą krajowych banków centralnych. Dokumenty te zostały opracowane w latach 1994-1998 i zatwierdzone przez Radę Instytutu na 45 posiedzeniach, które odbyły się w tym okresie we Frankfurcie nad Menem.