Samenvatting

De adviesgroep (Theme Advisory Group – TAG) is een onafhankelijke, multidisciplinaire groep die in de tweede helft van 2021 is ingesteld om te adviseren over thema’s voor nieuwe eurobankbiljetten en een shortlist op te stellen. De leden zijn door de Europese Centrale Bank (ECB) benoemd op voordracht van nationale centrale banken van het eurogebied. Op basis van eigen ideeën van de leden en suggesties uit het publiek heeft de groep in totaal 29 thema’s onderzocht en beoordeeld aan de hand van bepaalde criteria. Deze 29 thema’s en de gehanteerde criteria worden in het rapport beschreven.

De leden van de groep waren het erover eens dat het beter is geen motieven of verhalen te gebruiken die te sterk steunen op een bepaalde nationale cultuur. De groep wilde ook de onevenwichtige genderverdeling vermijden die vaak in de verbeelding van het Europese verleden terugkomt. Men had over het algemeen een sterke voorkeur voor een beeldtaal die de bankbiljetten verbindt met de mensen en de natuur van een dynamisch Europa, in plaats van nadruk op instellingen of statische symbolen uit het verleden. De groepsleden hoopten thema’s te kunnen voorstellen die een sterk gevoel van gedeelde Europese waarden uitstralen en tegelijkertijd de Europese burgers aanspreken. De groep was zich zeer bewust van het belang van contemporaine gebeurtenissen, maar besefte dat de bankbiljetten ook relevant en herkenbaar moeten zijn voor gebruikers in de komende decennia.

Op grond van een interne stemming werd een shortlist met zes thema’s opgesteld. De thema’s zijn, met volledige instemming van de adviesgroep, als volgt gerangschikt.

‘Europese waarden weerspiegeld in de natuur’

Beschrijving

Op de zes bankbiljetten zijn de zes waarden van de Europese Unie afgebeeld die in het Verdrag van Lissabon zijn vastgelegd: menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en mensenrechten. Met behulp van beeldtaal willen we een zevende waarde overbrengen: onze verbinding met, en ons respect voor, onze leefomgeving en de natuur.

Het verhaal

Europa is niet alleen een plaats waar mensen leven, het verbeeldt ook een idee. En de EU is niet alleen een organisatie, maar ook een reeks waarden.

We verbinden deze waarden met de natuur, als elementen van hetzelfde onderliggende ethos. We bevestigen de rol van de Europese waarden als bouwstenen van een Europa van de mensen, door de mensen en voor de mensen. Duurzaamheid en milieubehoud worden vervolgens als een volgende basiswaarde toegevoegd. Dit zijn vanzelfsprekend Europese waarden.

Voordelen

• De twee kernideeën achter dit thema, Europese waarden en de natuur, behoorden tot de populairste thema’s binnen de focusgroepen.
• Europese waarden zijn van toepassing op alle landen en mensen in Europa. Het is een tijdloos thema dat alle grenzen overstijgt.

Nadelen

• Waarden zijn enigszins abstract en of dit thema werkt, zal sterk afhangen van het ontwerp dat wordt gekozen om de waarden te verbeelden. Tegelijkertijd heeft het iets magisch om deze abstracte maar zeer belangrijke begrippen op de bankbiljetten te verbeelden.

‘Vogels: vrij, veerkrachtig en inspirerend’

Beschrijving

Dit thema is ontleend aan de EU-vogelrichtlijn, die tot doel heeft alle 500 wilde vogelsoorten in de EU te beschermen. De richtlijn behoort tot de oudste EU-milieuwetgeving en is een voorbeeld van de gemeenschappelijke verantwoordelijkheid en de samenwerking van de 27 lidstaten. Het thema herinnert ons er ook aan dat we ons continent delen met alle levensvormen die ons samenleven mogelijk maken. De vogels staan voor waarachtigheid en levendigheid en zijn daarnaast een symbool van onze collectieve identiteit.

Het verhaal

Vogels hebben altijd in de buurt van mensen geleefd en door hun uiterlijk en gedrag in de loop van de eeuwen goed te bestuderen hebben we veel geleerd over onze leefomgeving en onszelf.

Vogels trekken zich niets aan van landsgrenzen en staan daarom al van oudsher symbool voor vrijheid en verlangen. Hun nesten herinneren ons aan ons eigen verlangen om plekken en samenlevingen te bouwen waar we de toekomst kunnen vormen. In hun gezang horen we onze eigen waardering voor vrije en mooie expressie. Als ze na de trek terugkeren, voelen we hoop. Ze verrijken de wereld zonder die uit te putten, wat wij ook zouden moeten doen.

Voordelen

• Het thema heeft een sterke Europese dimensie en een uitgesproken duurzame boodschap.
• Het spreekt emotioneel aan en is begrijpelijk, inclusief en tijdloos.
• Het leent zich voor visueel aantrekkelijke en gedenkwaardige ontwerpen.
• Het getuigt van de diversiteit van de Europese natuur, landschappen en seizoenen.

Nadelen

• Sommige mensen houden niet van vogels of zijn er bang voor (ornithofobie).
• Bankbiljetten met vogels bestaan ook in andere landen.

‘De toekomst is aan jou’

Beschrijving

Dit thema behelst ‘portretten’ van toekomstige Europeanen. Wie deze bankbiljetten bij zich draagt, draagt de collectieve verbeelding met zich mee waarin mensen hun eigen, nog niet vaststaande mogelijkheden scheppen.

Dit thema verbeeldt de grenzeloze mogelijkheden van Europeanen en de droom om op een dag op het bankbiljet te worden afgebeeld.

Het verhaal

De ideeën en innovaties die de toekomst van Europa bepalen, liggen besloten in elke Europeaan. Europa krijgt vorm door jouw gedachten, dromen, vaardigheden en vindingen. De toekomst is aan jou.

Voordelen

• Het thema verbeeldt innovatie, ideeën en nieuwe perspectieven voor Europa.
• Het verbindt het verleden met het heden en de toekomst.
• Het is inclusief en wekt emoties op.

Nadelen

• Het zou als een thema voor jongeren kunnen worden beschouwd.
• Het is erg abstract.

‘Rivieren, de levensaders van Europa’

Beschrijving

Dit thema koppelt de sterke vraag bij het publiek naar bankbiljetten die de natuurwonderen van Europa vieren aan een bredere boodschap over onderlinge verwevenheid en duurzaamheid.

Het verhaal

De Europese rivieren overschrijden grenzen. Ze verbinden ons met elkaar en met de natuur. Ze herinneren ons aan de bronnen van ons gemeenschappelijk leven en verbeelden ook de stroom van een dynamisch, voortdurend veranderend continent. Ze voeden en vormen ons en we moeten ze dan ook koesteren.

Voordelen

• Dit voorstel verwijst naar de waarden die we delen en moeten beschermen en toch is het geen abstract thema.
• Rivieren stoppen niet bij grenzen.
• Ze verbinden en vergemakkelijken de handel.
• Natuurbehoud is een van de belangrijkste doelstellingen van Europa en de Europeanen.
• Tijdloze en natuurlijke schoonheid.

Nadelen

• Geen emotionele verbinding.
• Geen strikt Europees thema.

‘Handen: samen vormen we Europa’

Beschrijving

Dit thema zorgt voor een fysieke en gemakkelijk te begrijpen weergave van de zes kernwaarden van de EU: menselijke waardigheid, vrijheid, democratie, gelijkheid, de rechtsstaat en mensenrechten. Het is ook geïnspireerd op het motto van de Europese Unie: ‘Verenigd in verscheidenheid’. De menselijke hand – ons allemaal vertrouwd, maar bij iedereen verschillend – wordt gebruikt om deze abstracte ideeën directer en menselijker te maken.

Het verhaal

‘Handen: samen vormen we Europa’ gebruikt een universele taal om verscheidenheid en eenheid te vieren. Het thema vertegenwoordigt iedereen die Europa heeft vormgegeven door middel van onze gedeelde waarden. Handen hebben Europa gebouwd: de infrastructuur, het kunstpatrimonium, de literatuur en vele andere elementen. Handen bouwen, weven, genezen, onderwijzen, begeleiden en nog veel meer. Ze vertellen verhalen over arbeid, leeftijd en relaties. Ze getuigen ook over erfgoed, geschiedenis en cultuur. Het is tijd om de handen te vieren die Europa hebben gebouwd en dat elke dag blijven doen.

Voordelen

• Verleent een gevoel van eenheid en samenzijn.
• Gemakkelijk te visualiseren.
• Een verhaal dat meer op mensen dan op landen is gericht.
• Tijdloos: handen als uitdrukking van menselijke emoties.
• Het is zeer sterk op het gebied van de emotionele verbondenheid, want handen zijn het instrument van menselijk contact.

Nadelen

• De symbolen zouden verkeerd kunnen worden geïnterpreteerd. (Een goed ontwerp is daarom essentieel. Onderzoek naar antropologische aspecten kan nuttig zijn om pijnlijke misverstanden tussen culturen te voorkomen.)
• Burgers leggen veel gemakkelijker een verbinding met natuur, dieren en mensen, maar een goed ontwerp kan dit probleem verhelpen. Het thema sluit niet uit dat deze aspecten in aanmerking kunnen worden genomen en handen behoren uiteraard toe aan mensen.
• Enige gelijkenissen met Zwitserse bankbiljetten, hoewel die andere verhalen vertellen.

‘Ons Europa, onszelf’

Beschrijving

We hebben elk ons eigen verhaal. We creëren elk onze eigen identiteit. Maar we delen ook een gemeenschappelijke identiteit als Europeanen. We groeien als individu, maar ook als deel van een gemeenschap, via onze onderlinge relaties.

Dit thema symboliseert de vrijheid, de waarden en de openheid van de mensen in Europa.

Het verhaal

De bankbiljetten vertegenwoordigen de individuele en collectieve levens van de mensen die in Europa wonen aan de hand van zes verschillende dimensies: zijn, doen, denken, liefhebben, communiceren en leven. Dit zijn de manieren waarop we een verbinding leggen tussen ons innerlijke zelf en de buitenwereld, tussen particulieren en publiek, tussen individu en samenleving, tussen het fysieke lichaam en de symboliek.

Voordelen

• Het thema richt zich op het individu in een Europees kader.
• Het stelt het concept van de Europese identiteit open voor iedereen (in Europa en daarbuiten).
• Het spitst zich toe op individualiteit en op het symbolische begrip van het zijn en samenleven.

Nadelen

• Mogelijk verkeerd begrip van het woord ‘identiteit’.

Zeer abstract.